Działalność oddziału w latach 1989-2014
Oddział Związku Sybiraków w Bielsku-Białej powstał w 1989 roku, kiedy to Podbeskidzie stanowiło województwo bielskie. Oczywiście teren działania bielskiego Oddziału Związku Sybiraków pokrywał się z granicami jednostki administracyjnej. Spoza tych granic do bielskiego Oddziału dołączyło jeszcze Koło Sybiraków z Czechowic-Dziedzic.
Z danych szacunkowych wynika, że na Podbeskidziu zamieszkało po wojnie ok. 3 tys. zesłańców. Przez pół wieku Sybirakom w Polsce Ludowej nie było dane swobodnie mówić o swych dramatach, doznanych na nieludzkiej ziemi. Przyznawanie się do nich groziło bolesnymi sankcjami ówczesnych władz, a co najmniej ostracyzmem ze strony otoczenia, obawiającego się przykrych reakcji tychże władz. Wielu spośród Sybiraków napotykało ze strony ówczesnych władz na różnego typu szykany, czy utrudnienia. Dotyczyły one zwłaszcza dostępu do edukacji i pracy. W tych warunkach czuli się wyobcowani i zepchnięci do obywateli niższej kategorii. Obok świadomości bólu i krzywd doznanych na zesłaniu sytuacja ta była czynnikiem wywołującym dążność do zrzeszenia się Sybiraków oraz dokumentowania przeżytej martyrologii i jej upamiętnienia dla potomnych.
Również w ówczesnym województwie bielskim znaleźli się Sybiracy, którzy dla realizacji tego celu poświęcili i poświęcają dużo czasu i wysiłku.
Sprawy organizacyjne
Inicjatorem powołaniu w Bielsku-Białej oddziału Związku Sybiraków był kolega Andrzej Kobiela. W następstwie Jego starań oraz sześciu działaczy: Edwarda Hermacha, Ireny Michalik, Józefy Strączkowskiej, Edwarda Cymermana, Eugenii Szuberli i Urszuli Bulowskiej doszło w dniu 16 listopada 1989 roku na terenie szkoły Nr 3 w Bielsku-Białej do pierwszego walnego zebrania Sybiraków, na którym wybrano Zarząd Oddziału Wojewódzkiego z prezesem Zygmuntem Magnuszewskim. W skład Zarządu weszła grupa autentycznych społeczników, spośród których kilkoro bezinteresownie kontynuuje tę służbę.
Powołano 6 kół Sybiraków z siedzibą w Żywcu, Oświęcimiu, Kętach oraz 3 dalsze w Bielsku-Białej. Praca kół bielskich dublowana była działalnością Oddziału Wojewódzkiego, stąd praktycznie nie podjęły one działalności. Obecnie, w następstwie naturalnego spadku liczby Sybiraków, spośród pierwotnie sześciu, działa tylko koło w Oświęcimiu.
Po Zygmuncie Magnuszewskim funkcję prezesa Zarządu Oddziału Związku Sybiraków pełnili: kol. Stanisław Stecyk oraz Urszula Bulowska, a od marca 2014 r. obowiązki te przejął Eugeniusz Osika. Troje pierwszych prowadziło Oddział przez kolejne dwie kadencje i pozostawiło trwałe ślady swej pracy, pracy Zarządu i członków Oddziału.
Dzięki tej licznej grupie Koleżanek i Kolegów, którym los zezwolił wreszcie na swobodę ujawniania, tłamszonej przez całe dziesięciolecia prawdy o tamtych czasach, nasz Związek, już dotychczasowym działaniem, podniósł poziom wiedzy następnych naszych pokoleń o krzywdach, wyrządzonych narodowi polskiemu przez okrutny system totalitarny dwudziestego wieku.
Rozpoczęto od organizacyjnego uporządkowania nowo powołanego Oddziału. Do wykonania było wiele mrówczej pracy, związanej z zakładaniem rejestru i weryfikacją osób, wstępujących do Związku Sybiraków, a następnie gromadzeniem dokumentacji, niezbędnej do nadania im uprawnień „osoby represjonowanej”. Wymagało to stałego kontaktu i wielokrotnych wyjazdów do Zarządu Głównego w Warszawie. Ciężar tych prac przejęły na siebie kol. kol. Zygmunt Magnuszewski, Urszula Bulowska i Maria Przybylska, zaś w następnych latach pracę tę kontynuował Stanisław Stecyk.
Znaki pamięci – dorobek Oddziału
Jednym z najbardziej ofiarnych oraz przedsiębiorczych członków naszego Oddziału był wieloletni przewodniczący Komisji Historycznej kol. Edward Hermach. Z jego to inicjatywy i jego projektu już początkiem 1994 roku Oddział uzyskał swój długo oczekiwany – sztandar wspaniały znak naszej tożsamości, uświetniający wszelkiego rodzaju uroczystości:
Aktu poświęcenia sztandaru dokonał Jego Ekscelencja ks. bp Tadeusz Rakoczy. Już w rok później, także w kościele pw. Świętej Trójcy w Bielsku-Białej, odsłonięto tablicę pamiątkową ze złoconym napisem: W hołdzie współbraciom zmarłym i zamęczonym w łagrach Sybiru, obozach jenieckich i bezkresnych stepach azjatyckich – Związek Sybiraków Bielsko-Biała 1995
Tablica, podobnie jak sztandar, są niemal całkowitym dziełem kol. Edwarda Hermacha. Położył On nieocenione zasługi w szerzeniu idei sybirackiej oraz upamiętnianiu „golgoty sybirackiej”.
W 1997 r. w kościele pw. Chrystusa Odkupiciela w Czechowicach-Dziedzicach z inicjatywy tamtejszego Koła odsłonięto tablicę pamiątkową z napisem: 1997 PAMIĘCI RODAKÓW OFIAR „GOLGOTY SYBERYJSKIEJ” – SYBIRACY CZECHOWIC. Powstała ona dzięki staraniom Kazimierza Petri, Prezesa Koła Związku Sybiraków w Czechowicach-Dziedzicach.
Ze znaków pamięci najbardziej dotąd cennym jest pomnik zwany Miejscem Pamięci Zesłańców Sybiru. Zlokalizowany jest na terenie Cmentarza Komunalnego w Bielsku-Białej, otoczony zadbaną zielenią.
Znaczący wkład pracy w proces jego budowy wnieśli ówczesny Prezes Stanisław Stecyk oraz Wiceprezes Wanda Bizon. Ze strony miasta istotną pomoc finansową, a także organizacyjną świadczyli: ówczesny Przewodniczący Rady Miejskiej Henryk Juszczyk oraz Prezydent Miasta Bogdan Traczyk.
Pomnik został poświęcony w 2000 roku, w 2004 roku ustawiono przed nim kamienną stelę z inskrypcją, zawierającą daty masowych zsyłek na Sybir oraz nazwy poprzedzających je wydarzeń z historii Polski.
Corocznie w Dniu Sybiraka, tj. 17 września, spotykamy się w tym miejscu dla uczczenia pamięci o zesłańcach Sybiru. Uroczystość wzbogaca udział młodzieży oraz przedstawicieli bratnich organizacji kombatanckich z pocztami sztandarowymi. Blasku obchodom Dnia Sybiraka nadaje reprezentacja Wojska Polskiego z dowódcami 18 Bielskiego Batalionu Powietrzno-Desantowego, dowódcami Garnizonu Bielsko-Bialskiego płk. Janem Wnuczkiem i płk. Jackiem Lipowieckim oraz Wojskowej Komendy Uzupełnień Ryszardem Burczym i ppłk. Andrzejem Rajczykiem, jak również przedstawicielami Duszpasterstwa Kombatanckiego w osobach kapelanów ks. płk. Marka Strzeleckiego i ks. płk. Mariusza Tołwińskiego. Jednym ze współorganizatorów uroczystości w zakresie obrzędu kultowego jest ks. Władysław Droździk, proboszcz miejscowej parafii w Kamienicy.
Najbardziej cenimy sobie obecność na spotkaniu parlamentarzystów, przedstawicieli IPN oraz władz samorządowych z Prezydentem Miasta p. Jackiem Krywultem na czele, wielce oddanym sprawom naszego Związku.
Również w kołach obchodzono uroczyście „Dzień Sybiraka”. Poniższe zdjęcie przedstawia członków Koła w Czechowicach-Dziedzicach na spotkaniu z tej okazji z gośćmi z Zarządu Oddziału w Bielsku-Białej w 2003 roku.
W 2001 r. odsłonięto jeszcze jedną, trzecią już tablicę pamiątkową w kościele pw. Świętego Maksymiliana w Oświęcimiu, poświęconą Zesłańcom Sybiru. Wyryty na niej napis brzmi: „PAMIĘCI SYBIRAKÓW, KTÓRZY NA ZESŁANIU UMĘCZENI ZGINĘLI I TYCH. KTÓRYM BÓG POZWOLIŁ WRÓCIĆ”.
W roku 2003 w Kościele Garnizonowym pw. Świętej Trójcy w Bielsku-Białej odsłonięty został witraż wojskowo-kombatancki, ufundowany przez wojsko i organizacje kombatanckie. Witraż przedstawia pośrodku Matkę Boską, Hetmankę żołnierza polskiego, wokół znaki organizacyjne, w tym logo sybirackie. Z inicjatywy Stanisława Stecyka sporządzono szarfę żałobną do przepasywania trumien zmarłych Sybiraków podczas uroczystości pogrzebowych.
W końcu, zarówno w Bielsku-Białej, jak i w Czechowicach-Dziedzicach miejscowe władze na wniosek Związku nadały imię „Sybiraków” wytypowanym rondom ulicznym.
Nasza kronika odnotowała już zgony szeregu zasłużonych członków Związku:
- w 1995 roku Bogdana Michałowskiego,
- w 1998 roku Henryka Izmajłowicza,
- w 1999 roku Bronisława Klisia, zastępcy prezesa Oddziału,
- w 2000 roku Heleny Żuromskiej, współzałożycielki bielskiego Oddziału Związku Sybiraków,
- w 2000 roku Józefa Holbója,
- w 2003 roku Edwarda Hermacha, wielce zasłużonego dla Związku,
- w 2006 roku Kazimierza Petri – wieloletniego, zasłużonego prezesa Koła w Czechowicach-Dziedzicach,
- w 2007 roku Władysława Martynka, zamieszkałego w Czechach,
- w 2007 roku Lucyny Pypko-Dobruckiej – sekretarza Zarządu.
Do istotnego dorobku Oddziału należy zaliczyć nawiązanie w latach 2010-2011 współpracy z Miejskim Zarządem Oświaty i przeprowadzenie w szkołach średnich Bielska-Białej spotkań z młodzieżą, mających na celu popularyzację wiedzy o wrogiej polityce sowieckiego państwa wobec narodu polskiego w ubiegłym wieku. Spotkania prowadził kol. Józef Pysz. Uwieńczeniem tej pracy było omówienie tematyki na wspólnym posiedzeniu grona Sybiraków z nauczycielami historii w tychże szkołach, zorganizowanym przez Regionalny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli „WOM” w Bielsku-Białej.
W 2013 roku z inicjatywy i staraniem kol. Alicji Sobeckiej, Prezes Koła Związku Sybiraków w Oświęcimiu, wydana została książka „Świat utracony, świat ocalony… Opowieści oświęcimskich Sybiraków” autorstwa Alicji Bartuś przy współpracy Katarzyny Białas-Szafraniec i Iwony Pieronek-Tokarz. Bogato ilustrowana, zawiera wywiady, zebrane od Sybiraków przez młodzież szkolną.
Książka prezentowana była nauczycielom historii z woj. małopolskiego na spotkaniu w Krakowie, a następnie w porozumieniu z Kuratorium przekazana szkołom w tym województwie jako materiał pomocniczy do lekcji historii. Dla podkreślenia jej wartości, w części wspomnieniowej Almanachu przedstawieni zostali oświęcimscy Sybiracy, udzielający wywiadów oraz tytuły ich wspomnień.
Ostatnio Zarząd Oddziału czyni starania o pozyskanie członków wspierajacych, którzy by w różnych dziedzinach wspierali działalność Związku. W roku ubiegłym zdobyliśmy w ten sposób cennego partnera – „Kronikę Beskidzką”, która podjęła się roli prezentowania na łamach tygodnika tematów, związanych z naszą działalnością. Wysoko cenimy sobie pomoc p. Piotra Wysockiego, Redaktora Naczelnego tygodnika oraz p. red. Stanisława Gacka.
W 25–letnim okresie swej działalności bielski Oddział Związku Sybiraków podejmował wiele zadań statutowych, a także innych.
Sybiracy z Podbeskidzia uczestniczyli w ogólnoświatowych pielgrzymkach na Jasną Górę. Pierwsza z nich odbyła się w 50 rocznicę masowych deportacji, w dniach 12-13 maja 1990 roku. Brali w niej udział pielgrzymi z całego świata, w tym z Anglii, Francji, Kanady, Stanów Zjednoczonych, Afryki Południowej, Kazachstanu, Krymu, Litwy, Ukrainy – razem ok. 3000 osób. A oto uczestnicy pierwszej pielgrzymki z naszego Oddziału:
Sybiracy z Podbeskidzia brali wielokrotnie udział w ogólnokrajowych imprezach Sybiraków.
Dnia 1 maja 1994 r. w Grodźcu Opolskim odbyła się koronacja obrazu Matki Boskiej Sybirackiej.
Koronacji dokonał ks. kardynał Józef Glemp. W uroczystości uczestniczyło około 10 tysięcy Sybiraków z całego świata, w tym grupa Sybiraków z Bielska-Białej.
W dniach 15-18 czerwca 1998 r. odbyło się w Karpaczu ogólnopolskie spotkanie sierot Syberii – ok. 180 osób, w tym Bielszczanie: Edward Cymerman i jego żona, Kazimierz Dragun, Maria Sąsiadek, Józefa Grygiel.
We wrześniu tegoż roku, a także w roku następnym, odbyły się zjazdy byłych Afrykańczyków we Wrocławiu, w których uczestniczyła p. Eugenia Szuberla z Bielska-Białej.
W dniu 14 września 2002 r. Sybiracy z Podbeskidzia brali udział w II Marszu Żywej Pamięci Polskiego Sybiru w Białymstoku, w czasie którego dokonano odsłonięcia „Panoramy Golgoty Wschodu Polskich Zesłańców”.
Z inicjatywy parafii Śwętej Marii Małgorzaty w Kamienicy w Bielsku-Białej w roku 1998 bielski Oddział Związku Sybiraków był współorganizatorem pielgrzymki na Kresy, do Żydaczowa, Buczacza, Jałowca i Lwowa.
Tu zwiedzano: Cmentarz Łyczakowski, Cmentarz Orląt Lwowskich oraz szereg znanych obiektów sakralnych. W końcu pielgrzymi powrócili do Bielska-Białej, pełni wrażeń i smutnych refleksji.
W uroczystościach patriotyczno-religijnych, takich jak rocznica Konstytucji 3 Maja (3 maja), Święto Wojska Polskiego (15 sierpnia), rocznica wybuchu II Wojny Światowej (1 września), rocznica agresji sowieckiej na Polskę – Dzień Sybiraka (17 września), Święto Niepodległości Państwa Polskiego (11 Listopada), udział biorą również delegaci Związku Sybiraków, w składzie co najmniej prezesa Zarządu wraz z pocztem sztandarowym.
Podobnie w uroczystościach organizowanych przez bratnie stowarzyszenia kombatanckie, reprezentuje nas co najmniej poczet sztandarowy naszego Związku.
Niemal w stały zwyczaj weszło organizowanie przez Zarząd Oddziału spotkań noworocznych, z udziałem przedstawicieli zaprzyjaźnionych towarzystw kombatanckich, gdzie oprócz wzajemnego składania sobie życzeń, dzielenia się opłatkiem, leciwi Sybiracy snują wspomnienia z „Innego świata”.
Działalność Oddziału Związku dokumentowana jest w prowadzonej kronice, ilustrowanej bogato zdjęciami z imprez i uroczystości, wspomnieniami członków z przeżyć na zesłaniu i tematyką sybiracką z kraju i ze świata. Autorami pierwszych dwóch tomów kroniki było małżeństwo Eugenia i Edward Hermachowie, dwóch następnych pp. Maria i Edward Wierzbiccy, a dalszych także małżeństwo, Bronisława i Stanisław Stecykowie.
Realizacja zadań statutowych przez Oddział Związku Sybiraków w Bielsku-Białej w tak szerokim zakresie jest oczywiście zasługą wszystkich, pracujących społecznie, członków jego kolejnych zarządów, szczególnie zaś ich prezesów, a także członków komisji problemowych. Jednakże nie byłoby tych osiągnięć bez przychylności i życzliwej pomocy miejscowych władz z byłym Prezydentem Miasta Bielska-Białej Bogdanem Traczykiem a szczególnie z obecnym Jackiem Krywultem na czele. Zarząd Oddziału Związku Sybiraków odczuwał stałą życzliwą pomoc Wydziału Kultury i Sztuki UM z Naczelnikiem Jerzym Pieszką w przedmiocie organizacji i uświetnienia wszelkiego rodaju imprez Związku. Dużo życzliwości okazują nam: dowództwa 18 Bielsko-Bialskiego Batalionu Szturmowego, władze kościelne i oświatowe. Dobrze układa się współpraca z zaprzyjaźnionymi organizacjami kombatanckimi.
Do grona najbardziej aktywnych członków Oddziału należy zaliczyć (w porządku alfabetycznym):
kol. Jerzego Barbasza, Wandę Bizoń, Urszulę Bulowską, Edwarda Cymermana, Lucynę Dobrucką, Krystynę Drabek, Eugenię i Edwarda Hermachów, Bronisława Klisia, Andrzeja Kobielę, Genowefę Kucharczyk, Zygmunta Magnuszewskiego, Bogdana Michałowskiego, Wiktora Migdalskiego, Eugeniusza Osikę, Marię Przybylską, Władysławę Sąsiadek, Bronisławę i Stanisława Stecyków, Eugenię Szuberlę, Teresę Szpakowicz-Fill, Marię i Edwarda Wierzbickich zaś z kół terenowych Kazimierza Petri i Alicję Sobecką. Szczególnie trudną, aczkolwiek zaszczytną pracę wykonywali członkowie pocztu sztandarowego, spośród których wyróżniali się: Albin Dendys, Kazimierz Dragun, Józef Holbój, Stanisław Kucharczyk, Otton Polański i Zygmunt Siergiej.
źródło – Almanach Sybiraków Podbeskidzia